Кампания по добровольной вакцинации от коронавирусной инфекции идет. Но каково отношение казахстанцев к вакцинированию?..
Каждый казахстанец, без преувеличения, на сегодняшний день так или иначе столкнулся с теми или иными мерами и может составить собственное мнение по этому поводу, т.е. имеет опытное знание. В связи с этим возникает вопрос, какое отношение сложилось у жителей страны к этим самым мерам по противодействию распространения вируса?
Общественным фондом «ЦСПИ «Стратегия» на собственные средства проведен анкетный опрос населения на предмет оценки электоральной памяти. Хотелось бы отметить, что основой для нынешнего анкетирования послужило исследование 2004 года, что позволяет сегодня сопоставить и понять, как изменилось и изменилось ли с течением времени отношение казахстанцев к выборам.
Студенты 4-го курса кафедры политологии и политических технологий КазНУ им.аль-Фараби: Ошан Баян, Тағаева Айымжан, Хайдар Асем, Рахматуллаева Амина, Какенова Еркежан, Шайқұлова Айсулу
Сенат Парламента Республики Казахстан – это верхняя палата парламента, действующая на основе народного представительства. Из какой социальной группы состоит нынешний состав Сената Парламента Республики Казахстан? В какой мере с точки зрения социально-профессиональных факторов в нем представлено население страны?
13 августа 2020 года состоялось заседание Центральной избирательной комиссии Республики Казахстан по вопросу объявления результатов выборов.
В целом избирательный процесс в верхнюю палату законодательного органа – Сенат – сложен. Согласно статье 51 Конституции Республики Казахстан депутаты Сената избираются на основе косвенного избирательного права при тайном голосовании. Срок депутатских полномочий – 6 лет. Половина избранных членов Сената переизбирается каждые 3 года. Выборы должны быть проведены не позднее, чем за два месяца до истечения срока депутатских полномочий.
Состав Сената по закону «О Парламенте Республики Казахстан и статусе его депутатов» состоит из 49 депутатов. Сенат формируется из депутатов, представляющих в порядке, установленном конституционным законом, по два человека от каждой области, каждого города республиканского значения и столицы Республики Казахстан. Кроме того, пятнадцать депутатов Сената назначаются Президентом Республики для необходимости обеспечения в Сенате национально-культурных и иных значимых интересов общества.
12 июня 2020 года Президент Республики Касым-Жомарт Токаев подписал Указ о назначении выборов депутатов Сената Парламента на 12 августа 2020 года. По результатам выборов состав Сената обновлен на 7%. В настоящее время Сенат состоит из 48 депутатов вместо 49 членов, предусмотренных законодательством(1 место остается свободным).
Что касается гендерных характеристик депутатов в Сенате, то 9 депутатов из 49 составляют женщины, то есть 18,4% Сената. Напомним, что 52% населения Казахстана – женщины. Если сравнивать с другими странами, то доля женщин среди депутатов верхней палаты парламента Швейцарии – Национального совета составляет 42%. В соседнем Кыргызстане доля женщин во власти примерно такая же, как у нас, около 16% парламентариев – женщины. По сравнению с другими странами, более половины женщин-депутатов зафиксировано только в двух странах – Боливии и Руанде. Всего в Руанде 80 парламентариев, 49 из которых – женщины (61,3%), а в Боливии из 130 депутатов женщин 69 (53,1%).
Диаграмма 1. – Депутаты Сената Парламента РК (в гендерном разрезе; количество и %)
Следующим параметром для анализа возьмем возраст депутатов Сената. Состав Сената не избежал общественной критики касательно возраста депутатов, то есть отмечается, что по возрастному признаку приоритет отдается гражданам от 60 до 70 лет. Их процентная доля составляет 45%, а сенаторов в возрасте от 50 до 60 лет – 40%. При этом самой молодой представительницей Сената является 44-летняя Ляззат Рысбекова. Представители молодого поколения сенаторов в возрасте от 40 до 50 лет составляют 15%. Добавим, что средний возраст в Сенате составляет 55 лет, средний возраст в Казахстане – около 30 лет.
Диаграмма 2. – Депутаты Сената Парламента РК (в разрезе возрастов и %)
Далее, давайте посмотрим на состав Сената с точки зрения социально-профессиональных факторов. Из обладателей каких специальностей состоит нынешний состав сената, представляющий полномочия народа, какие отраслевые специалисты имеют приоритет? По высшему образованию депутатов приоритетным является сфера экономики и права. В частности, 14 сенаторов получили дипломы в области экономики, а еще 14 сенаторов получили дипломы в области права. Кроме того, большое количество мест в Сенате занимают специалисты в области гуманитарных наук, таких как политология, журналистика, история, менеджмент. Данный состав депутатов Сената охватывает различные области профессиональных характеристик. Число депутатов Сената в области сельского хозяйства составляет 8 человек, 6 сенаторов имеют специальность инженер-строитель.
В таблице ниже представлена информация о первых специальностях депутатов Сената:
Таблица 1. – Распределение депутатов Сената Парламента РК (в образовательном разрезе)(приведены данные по 48 депутатам Сената)
№ | Специальность | Количество | Процентный показатель |
1 | Строитель | 5 | 10.4% |
2 | Юрист | 4 | 8.3% |
3 | Химик | 3 | 6.25% |
4 | Математик | 3 | 6.25% |
5 | Агроном | 3 | 6.25% |
6 | Инженер-механик | 3 | 6.25% |
7 | Историк | 3 | 6.25% |
8 | Экономист | 3 | 6.25% |
9 | Техник-электрик | 2 | 4.2% |
10 | Журналист | 2 | 4.2% |
11 | Зооинженер | 2 | 4.2% |
12 | Бухгалтер-финансист | 1 | 2.08% |
13 | Техническая эксплуатация авиационного радиооборудования | 1 | 2.08% |
14 | Русский язык и литература | 1 | 2.08% |
15 | Педиатрия | 1 | 2.08% |
16 | Оперативное обслуживание | 1 | 2.08% |
17 | Инженер-электромеханик | 1 | 2.08% |
18 | Организатор экономического и сельскохозяйственного производства | 1 | 2.08% |
19 | Инженер лесного хозяйства | 1 | 2.08% |
20 | Инженер | 1 | 2.08% |
21 | Неизвестно | 6 | 12.5% |
Таким образом, в нынешнем состава Сената– 20 человек работают по базовому высшему образованию. По какой специальности получили первое высшее образование 6 сенаторов неизвестно.Можно сказать, что тот факт, что депутаты закончили несколько высших учебных заведений полностью совпадает с характером нынешней государственной службы. Но, к сожалению, в Сенате количество специалистов в области сельского хозяйства очень мало.Общий возраст депутатов Сената показывает стабильность и последовательность в сфере деятельности.
В настоящее время состав Сената пополняют бывшие акимы и заместители акимов области, города или района: так, отметим, что экс-акимы Северо-Казахстанской области, г. Уральска, Медеуского района г. Алматы и заместители акимов Актюбинской, Атырауской, Костанайской, Жамбылской областей заняли места в Парламенте.
Теперь, если рассматривать партийный состав Сената, то 45 сенаторов из 48 являются членами партии "Nur Otan". По остальным 3 депутатам информации не найдено. Депутатов Сената избирают выборщики в лице депутатов маслихатов. Выборы в маслихаты в этом году были особенными. Ведь депутаты избирались по предложенному партиями спискам, и прошли в выборные органы по пропорциональной системе. В этой связи мы надеемся, что в результате очередных выборов депутатов Сената члены других партий также смогут стать депутатами.
В заключение отметим, что авторы столкнулись с некоторыми сложностями при поиске информации о депутатах. Но из той информации, которая есть у нас, мы можем сделать вывод о недостаточной представленности женщин, сенаторов среднего возраста и представителей из других партии в составе Сената. Поэтому сложно сказать, что в Сенате представлены интересы всех граждан Казахстана.
Список использованных источников:
Әл-Фараби атындағы Қазақ Ұлттық Университететі, Саясаттану және саяси технологиялар кафедрасының 4-курс студенттері: Ошан Баян, Тағаева Айымжан, Хайдар Асем, Рахматуллаева Амина, Какенова Еркежан, Шайқұлова Айсулу
Қазақстан Республикасы Парламентінің Сенаты – халық өкілеттілігі негізінде жұмыс жасайтын парламенттің жоғарғы Палатасы. ҚР Парламенті Сенатының қазіргі құрамы қандай әлеуметтік топ мүшелерінен құралған? Әлеуметтік-кәсіби фактор тұрғысынан биліктегі халық өкілдері халықты қай деңгейде айқындайды?
«Қазақстан Республикасының Парламенті және оның депутаттарының мәртебесі» туралы заң бойынша ҚР Парламенті Сенаты 49 депутаттан тұруы қажет. Атап айтқанда әрбір облыстан, республикалық маңызы бар қалалардан және Қазақстан Республикасының астанасынан екі депутаттан сайланып, жалпы саны 34 депутатты құрайды. Сонымен қатар, қоғамның ұлттық-мәдени және өзге де елеулі мүдделерін қамтамасыз ету мақсатында Сенаттың 15 депутатын Республика Президенті тағайындайды. Алайда, мемлекет президенті тарапынан тағайындалатын депутаттардың саны неліктен дәл 15 депутат болып бекітілгендігі «Қазақстан Республикасының Парламенті және оның депутаттарының мәртебесі» туралы заңында қарастырылмаған.
Атап өту қажет, Сенат депутаттарын сайлау жанама сайлау құқығы негізінде жасырын дауыс беру жолымен жүзеге асады. Депутаттар әрбір 6 жыл сайын сайланып, сайланған Сенат мүшелерінің жартысы 3 жылда бір рет қайта сайланады. Сенат депутаттарын сайлау депутаттардың өкілетті мерзімі аяқталу уақытынан екі айдан кешіктірілмей өткізілуі тиіс.
2020 жылдың 12 маусым күні Қазақстан Республикасының Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев Парламент Сенаты депутаттарының сайлауын 2020 жылғы 12 тамызға тағайындау туралы Жарлыққа қол қойды. Өткізілген сайлау нәтижесі бойынша жаңадан 34 депутат сайланып, Сенат құрамы 7%- ға жаңарды. Қазір Сенат заңнамада көрсетілген 49 депутат мүшелігінен емес 48 депутаттан құралып отыр.
Қазіргі Сенат депутаттарының әлеуметтік құрамын зерттеу мақсатында депутаттардың гендерлік ерекшеліктеріне тоқталсақ. Сенатта 49 депуттатың 9-ы әйел адамдар, яғни сенаттың 18,4% құрайды. Ал Қазақстан халқының 52% әйел адамдар. Басқа елдермен салыстыратын болсақ, Швейцария парламентінің үлкен палатасы – Ұлттық кеңес депутаттары арасындағы әйелдер үлесі 42% құрайды. Ал көрші мемлекет Қырғызстандағы биліктегі әйелдер үлесі біздің мемлекетімізге ұқсас, парламентінің 16 %-ға жуығы әйел адам болып табылады.
Диаграмма 1. – ҚР Парламент Сенаты депутаттарының гендерлік бөлінісі бойынша құрамы
Енді Сенаттың депутаттарының жас ерекшелігін сараптасақ. Сенаттың бұл құрамы жас ерекшелігі бойынша жиі айтылатын сыннан арыла қоймаған, яғни, жас ерекшелігі бойынша басымдықты 60 пен 70 жас аралығындағы азаматтар иеленіп отыр. Олардың пайыздық үлесі 45%, ал 50 мен 60 жас аралығындағы сенаторлар 40% -ды көрсетеді.
Сенаттың ең жас өкілі 44 жастағы азамат Ляззат Рысбекова болып табылады. Ал 40 пен 50 жас аралығындағы сенаторлардың жас буын өкілдері 15%-дық көрсеткішті құрайды. Сенаттағы орта жас 55 болып табылса, Қазақстандағы орташа жас шамамен 30 жас екендігін атап өткен жөн.
Диаграмма 2. – ҚР Парламент Сенаты депутаттарының жас ерекшеліктері бойынша құрамы
Келесі кезекте Сенат құрамын әлеуметтік-кәсіби фактор тұрғысынан қарастырып көрейік. Халық өкілеттігін иеленген сенаттың қазіргі құрамы қай мамандық иелерінен құралған, қай сала мамандары басымдыққа ие? Депутаттардың иеленген жоғарғы білімдері бойынша экономика және құқық саласы басымдыққа ие. Атап өткенде 14 сенатор «экономика» саласы бойынша, ал тағы 14 сенатор «құқық» саласы бойынша Жоғарғы оқу орнының дипломын иеленген. Бұдан бөлек саясаттану, журналистика, тарих, менеджмент сияқты гуманитарлық саланың мамандары сенаттан көп орын алған. Сенат депутаттарының осы құрамы кәсіби ерекшеліктері бойынша түрлі салаларды қамтиды. Ауыл шаруашылық саласы бойынша 8 және құрылысшы-инженер мамандығын иеленген Сенат депутаттарының саны 6 сенаторды құрайды.
Төмендегі кестеде Сенат депутаттарының алғашқы иеленген мамандықтары бойынша мәліметтер қарастырылады:
Кесте 1. – ҚР Парламент Сенаты депутаттарын мамандығы бойынша талдау (Сенаттың 48 депутаты бойынша деректер келтірілген)
№ | Мамандық | Саны | Проценттік көрсеткіш |
1 | Құрылысшы | 5 | 10.4% |
2 | Заңгер | 4 | 8.3% |
3 | Химик | 3 | 6.2% |
4 | Математик | 3 | 6.2% |
5 | Агроном | 3 | 6.2% |
6 | Инженер- механик | 3 | 6.2% |
7 | Тарихшы | 3 | 6.2% |
8 | Экономист | 3 | 6.2% |
9 | Техник- электрик | 2 | 4.2% |
10 | Журналист | 2 | 4.2% |
11 | Зооинженер | 2 | 4.2% |
12 | Есепші-қаржігер | 1 | 2.1% |
13 | Авиациялық радиожабдықты техникалық пайдалану | 1 | 2.1% |
14 | Орыс тілі және әдебиеті | 1 | 2.1% |
15 | Педиатрия | 1 | 2.1% |
16 | Оперативті қызмет | 1 | 2.1% |
17 | Инженер- электромеханик | 1 | 2.1% |
18 | Экономика және ауыл шаруашылығы өндірісін ұйымдастыру | 1 | 2.1% |
19 | Орман шаруашылығы инженері | 1 | 2.1% |
20 | Инженер | 1 | 2.1% |
21 | Белгісіз | 6 | 12.5% |
Сенаттың қазіргі құрамына алғашқы жоғары білімдері бойынша 20 мамандық иегерлері енген. Ал, 6 сенатордың алғашқы жоғары білімдерін қай мамандық бойынша алғандары белгісіз.
Осы жолғы Сенат палатасына тағайындалған депутаттар қатарын бұрынғы облыс, қала немесе аудан әкімдер мен әкім орынбасарлары толықтырып отыр. Атап өтсек Солтүстік Қазақстан облысы, Орал қаласы, Алматы қаласы Медеу ауданының бұрынғы әкімдері және Ақтөбе, Атырау, Қостанай, Жамбыл облыстарының әкім орынбасарлары аталмыш лауазымды орынға ие болды.
Ендігі кезекте, Сенаттың партиялық құрамын қарастырсақ. Қазіргі таңда 48 сенатордың 45-і «Nur-Otan» партиясының мүшесі болып табылады. Ал қалған 3-і туралы ақпарат табылмады. Сенатты сайлайтындар маслихат депутаттары болып табылады. Ал осы жылы өткен мәслихат депутаттарын сайлау ерекше болды деп айтуға болады. Өйткені, депутаттар партия ұсынған тізім бойынша және пропорционалды жүйемен сайланды. Осыған орай келесі Сенат депутаттарының сайлау нәтижесінде басқа да партиялардың мүшелері депутат бола алады деп сенеміз.
Біз үшін сенаторлар туралы толық ақпарат табу қиынға соқты, олар туралы ашық ақпарат өте аз. Осы табылған ақпараттарды зерделей келе, келесідей қорытындыға келдік. Сенат құрамындағы әйелдер мен жастар үлесі әлі де аз. Ал партиялық құрамы бірыңғай. Сенаттағы депуттардың әлеуметтік құрамы Қазақстан халқының әлеуметтік құрамынан өзгеше. Қоғаммен сәйкестіктің сақталмағандығын ескере отыра, Сенат депутаттарының құрамында Қазақстан қоғамының барлық азаматтарының мүдделері алға тартылады деп айту қиын.
Пайдаланылған әдебиеттер:
https://online.zakon.kz/m/document/?doc_id=1005029#sub_id=490000